Χαρακτηριστικά
Ένα απο τα βασικά χαρακτηριστικά της αγοραφοβίας είναι το έντονο άγχος και φόβος του ατόμου όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις όπου είναι δύσκολη η διαφυγή, ή δεν υπάρχει βοήθεια στην περίπτωση που εμφανίσει συμπτώματα πανικού.
Τα αγοραφοβικά άτομα δεν αποφεύγουν μόνο την πολυκοσμία αλλά και τους κλειστούς χώρους. Σε σοβαρές περιπτώσεις το άτομο δεν μπορεί να βγει από την κατοικία του.
Πιο συγκεκριμένα:
-φοβούνται να βγούν μόνοι τους έξω απο το σπίτι
-να μείνουν μόνοι τους μέσα στο σπίτι
-να ταξιδέψει με τα μέσα μαζικής μεταφοράς,
-να σταθεί σε μία ουρά,
-να μπει σε τούνελ
-να περάσει πάνω από γέφυρα,
-να πάει στο κινηματογράφο ή στο θέατρο ή σε μέρη όπου υπάρχει πολύς κόσμος
Κάποια άτομα διαπιστώνουν ότι όταν έχουν μαζί τους κάποιον άλλον δεν φοβούνται να βρεθούν σε καταστάσεις ή μέρη που όταν είναι μόνα τους τα αποφεύγουν. Η λειτουργικότητα του ατόμου επηρεάζεται ανάλογα με την σοβαρότητα της αγοραφοβίας. Εξαιτίας των κρίσεων πανικού και της αγοραφοβίας πολλά άτομα δεν εργάζονται, δεν διασκεδάζουν, δεν κάνουν τα ψώνια τους. Επίσης πολλά άτομα αποφεύγουν εντελώς δραστηριότητες οι οποίες αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό (όπως ο αθλητισμός ή η σεξουαλική δραστηριότητα) από φόβο μήπως προκληθεί κρίση πανικού. Περιορίζονται στο ελάχιστο και οι διαπροσωπικές τους σχέσεις διαταράσσονται. Αισθάνονται λύπη, στεναχώρια, απογοήτευση, θυμό, ντροπή, αδυναμία, απελπισία.
Η αγοραφοβία εμφανίζεται με συχνότητα 6% στο γενικό πληθυσμό. Αρχίζει μετά την ηλικία των 20 ετών και είναι συχνότερη στις γυναίκες.
Η σχέση της Αγοραφοβίας με τον Πανικό
Οι άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού, στα μεσοδιαστήματα μεταξύ των κρίσεων πολλές φορές παρουσιάζουν μια ανησυχία σχετικά με τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει μια πιθανή επόμενη κρίση: “Τι θα γίνει εάν πάθω κρίση την ώρα που οδηγώ;”, ” εάν είμαι έξω σε μια ταβέρνα με φίλους θα καταλάβουν ότι κάτι συμβαίνει με μένα”, “...εάν είμαι στον δρόμο μεταξύ αγνώστων ποιός θα με πάει στο νοσοκομείο;” κ.λ.π.
Οι ασθενείς ανακαλύπτουν ότι η απομάκρυνση από το μέρος όπου συνέβη η κρίση και η μετακίνηση σε 'ασφαλές' μέρος (π.χ. το σπίτι του ή νοσοκομείο) είναι αρκετά βοηθητικό για να μετριάσει τα συμπτώματα. Αυτό όμως οδηγεί γρήγορα σ'αυτό που ονομάζεται αγοραφοβία. Ο όρος αυτός είναι λίγο παραπλανητικός διότι δεν αφορά όπως πιστεύεται σε φόβο της αγοράς (δηλ. εκεί που συναθροίζονται πολλοί άνθρωποι) αλλά περισσότερο σε φόβο να πάει κανείς σε μέρη στα οποία εάν το άτομο πάθει κάτι (π.χ. μια κρίση πανικού) η δυνατότητα διαφυγής θα είναι δύσκολη.
Όσο πιό δύσκολη η διαφυγή τόσο πιό έντονος ο φόβος και άρα τόσο πιό έντονη η αποφυγή αυτής της δραστηριότητας.
Το αποτέλεσμα της αγοραφοβίας είναι ότι περιορίζει πολύ την καθημερινή δραστηριότητα τού πάσχοντα: πώς θα πάει κανείς στην δουλειά του, πώς θα βγεί έξω να διασκεδάσει, να κάνει τα ψώνια του; Πρέπει να σημειωθεί ότι η αγοραφοβία μπορεί να υπάρχει και μόνη της χωρίς διαταραχή πανικού αν και τις περισσότερες φορές είναι φυσικό επακόλουθο του πανικού.
Πού οφείλεται;
Σίγουρα δεν οφείλεται σε μια αδυναμία του χαρακτήρα του ατόμου, ούτε σε έλλειψη θέλησης. Είναι ένας συνδυασμός του πόσο ευάλωτος είναι σωματικά και ψυχολογικά μαζί με γενικό στρες.
-Ψυχολογικοί παράγοντες αναφέρονται περισσότερο στο περιεχόμενο της σκέψης των πασχόντων και στον τρόπο που αυτό συμβάλλει στο πρόβλημα π.χ. σκέφτονται καταστροφικά, πως κάτι κακό θα τους συμβεί και πως δεν θα έχουν βοήθεια.
-Με την αποφυγή των διαφόρων καταστάσεων μόνο μεγαλώνει ο φόβος και διατηρείται το πρόβλημα.
-Από τις διάφορες έρευνες επίσης έχει βρεθεί ότι συγγενείς πασχόντων από διαταραχή πανικού παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της ίδιας διαταραχής.
-Βιολογικοί παράγοντες αναφέρονται σε μια υπερδραστηριότητα του νευρικού συστήματος και πως ο οργανισμός εκπέμπει “ψευδή σήματα κινδύνου” που οδηγούν στον πανικό.
Τί μπορώ να κάνω;
Σίγουρα θα πρέπει να επισκεφτείτε κάποιο ειδικό για να μάθετε πώς να σπάσετε αυτό τον φαύλο κύκλο του πανικού.
Με τη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία, ένας μαθαίνει να μην ερμηνεύει τα σωματικά συμπτώματα ως απειλητικά για την ζωή του (π.χ. ταχυκαρδία δεν σημαίνει πως θα οδηγήσει σε καρδιακή προσβολή), και πως η αποφυγή ή χρησιμοποίηση ‘προφυλάξεων’ για να μη συμβεί μια κρίση (π.χ. να είναι κάποιος δίπλα του), δεν είναι βοηθητικές. Μαθαίνει να αμφισβητά τις σκέψεις/πεποιθήσεις του μέσω διαφόρων τεχνικών, και με την έκθεση του στις τρομακτικές καταστάσεις ξανακτίζει την αυτοπεποίθηση του και βλέπει πως μπορεί και μόνος του να τις αντιμετωπίσει.
-φοβούνται να βγούν μόνοι τους έξω απο το σπίτι
-να μείνουν μόνοι τους μέσα στο σπίτι
-να ταξιδέψει με τα μέσα μαζικής μεταφοράς,
-να σταθεί σε μία ουρά,
-να μπει σε τούνελ
-να περάσει πάνω από γέφυρα,
-να πάει στο κινηματογράφο ή στο θέατρο ή σε μέρη όπου υπάρχει πολύς κόσμος
Κάποια άτομα διαπιστώνουν ότι όταν έχουν μαζί τους κάποιον άλλον δεν φοβούνται να βρεθούν σε καταστάσεις ή μέρη που όταν είναι μόνα τους τα αποφεύγουν. Η λειτουργικότητα του ατόμου επηρεάζεται ανάλογα με την σοβαρότητα της αγοραφοβίας. Εξαιτίας των κρίσεων πανικού και της αγοραφοβίας πολλά άτομα δεν εργάζονται, δεν διασκεδάζουν, δεν κάνουν τα ψώνια τους. Επίσης πολλά άτομα αποφεύγουν εντελώς δραστηριότητες οι οποίες αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό (όπως ο αθλητισμός ή η σεξουαλική δραστηριότητα) από φόβο μήπως προκληθεί κρίση πανικού. Περιορίζονται στο ελάχιστο και οι διαπροσωπικές τους σχέσεις διαταράσσονται. Αισθάνονται λύπη, στεναχώρια, απογοήτευση, θυμό, ντροπή, αδυναμία, απελπισία.
Η αγοραφοβία εμφανίζεται με συχνότητα 6% στο γενικό πληθυσμό. Αρχίζει μετά την ηλικία των 20 ετών και είναι συχνότερη στις γυναίκες.
Η σχέση της Αγοραφοβίας με τον Πανικό
Οι άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού, στα μεσοδιαστήματα μεταξύ των κρίσεων πολλές φορές παρουσιάζουν μια ανησυχία σχετικά με τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει μια πιθανή επόμενη κρίση: “Τι θα γίνει εάν πάθω κρίση την ώρα που οδηγώ;”, ” εάν είμαι έξω σε μια ταβέρνα με φίλους θα καταλάβουν ότι κάτι συμβαίνει με μένα”, “...εάν είμαι στον δρόμο μεταξύ αγνώστων ποιός θα με πάει στο νοσοκομείο;” κ.λ.π.
Οι ασθενείς ανακαλύπτουν ότι η απομάκρυνση από το μέρος όπου συνέβη η κρίση και η μετακίνηση σε 'ασφαλές' μέρος (π.χ. το σπίτι του ή νοσοκομείο) είναι αρκετά βοηθητικό για να μετριάσει τα συμπτώματα. Αυτό όμως οδηγεί γρήγορα σ'αυτό που ονομάζεται αγοραφοβία. Ο όρος αυτός είναι λίγο παραπλανητικός διότι δεν αφορά όπως πιστεύεται σε φόβο της αγοράς (δηλ. εκεί που συναθροίζονται πολλοί άνθρωποι) αλλά περισσότερο σε φόβο να πάει κανείς σε μέρη στα οποία εάν το άτομο πάθει κάτι (π.χ. μια κρίση πανικού) η δυνατότητα διαφυγής θα είναι δύσκολη.
Όσο πιό δύσκολη η διαφυγή τόσο πιό έντονος ο φόβος και άρα τόσο πιό έντονη η αποφυγή αυτής της δραστηριότητας.
Το αποτέλεσμα της αγοραφοβίας είναι ότι περιορίζει πολύ την καθημερινή δραστηριότητα τού πάσχοντα: πώς θα πάει κανείς στην δουλειά του, πώς θα βγεί έξω να διασκεδάσει, να κάνει τα ψώνια του; Πρέπει να σημειωθεί ότι η αγοραφοβία μπορεί να υπάρχει και μόνη της χωρίς διαταραχή πανικού αν και τις περισσότερες φορές είναι φυσικό επακόλουθο του πανικού.
Πού οφείλεται;
Σίγουρα δεν οφείλεται σε μια αδυναμία του χαρακτήρα του ατόμου, ούτε σε έλλειψη θέλησης. Είναι ένας συνδυασμός του πόσο ευάλωτος είναι σωματικά και ψυχολογικά μαζί με γενικό στρες.
-Ψυχολογικοί παράγοντες αναφέρονται περισσότερο στο περιεχόμενο της σκέψης των πασχόντων και στον τρόπο που αυτό συμβάλλει στο πρόβλημα π.χ. σκέφτονται καταστροφικά, πως κάτι κακό θα τους συμβεί και πως δεν θα έχουν βοήθεια.
-Με την αποφυγή των διαφόρων καταστάσεων μόνο μεγαλώνει ο φόβος και διατηρείται το πρόβλημα.
-Από τις διάφορες έρευνες επίσης έχει βρεθεί ότι συγγενείς πασχόντων από διαταραχή πανικού παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της ίδιας διαταραχής.
-Βιολογικοί παράγοντες αναφέρονται σε μια υπερδραστηριότητα του νευρικού συστήματος και πως ο οργανισμός εκπέμπει “ψευδή σήματα κινδύνου” που οδηγούν στον πανικό.
Τί μπορώ να κάνω;
Σίγουρα θα πρέπει να επισκεφτείτε κάποιο ειδικό για να μάθετε πώς να σπάσετε αυτό τον φαύλο κύκλο του πανικού.
Με τη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία, ένας μαθαίνει να μην ερμηνεύει τα σωματικά συμπτώματα ως απειλητικά για την ζωή του (π.χ. ταχυκαρδία δεν σημαίνει πως θα οδηγήσει σε καρδιακή προσβολή), και πως η αποφυγή ή χρησιμοποίηση ‘προφυλάξεων’ για να μη συμβεί μια κρίση (π.χ. να είναι κάποιος δίπλα του), δεν είναι βοηθητικές. Μαθαίνει να αμφισβητά τις σκέψεις/πεποιθήσεις του μέσω διαφόρων τεχνικών, και με την έκθεση του στις τρομακτικές καταστάσεις ξανακτίζει την αυτοπεποίθηση του και βλέπει πως μπορεί και μόνος του να τις αντιμετωπίσει.