Τι είναι;
H Kοινωνική Φοβία είναι κάτι περισσότερο από απλή ντροπαλότητα. Είναι κατά βάση ένας φόβος. Την αποκαλούμε «φοβία» γιατί μας εμποδίζει από το να κάνουμε πράγματα που θα απολαμβάναμε ή θα κάναμε με ευκολία (να πάμε σε μια καφετέρια ή σε ένα παρτυ). Πολλοί από εμάς γινόμαστε ανήσυχοι πριν γνωρίσουμε καινούργιους ανθρώπους, αλλά διαπιστώνουμε ότι μόλις βρεθούμε μαζί τους, μπορούμε να χειριστούμε, ακόμα και να απολαύσουμε αυτές τις καταστάσεις. Σε αντίθεση με τα άτομα που υποφέρουν από την κοινωνική φοβία, τα οποία αναστατώνονται με τη σκέψη ότι όλοι τους κοιτούν και παρατηρούν τι κάνουν. Διστάζουν να τρώνε ή να πίνουν σε δημόσιους χώρους και αποφεύγουν όσο πιο πολύ μπορούν να πηγαίνουν σε καταστήματα ή εστιατόρια.
Με λίγα λόγια, ένας με κοινωνική φοβία βιώνει:
- Φόβο για μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις όπου το άτομο αυτό εκτείθεται σε αγνώστους ή «εξετάζεται» λεπτομερώς από κάποιους (π.χ. παρτυ, παρουσίαση ή συνεντευξη για δουλειά).
- Το άτομο πιστεύει πως θα γίνει ρεζίλι και θα νιώσει αμηχανία.
- Αναγνωρίζει πως ο φόβος είναι παράλογος και υπερβολικός.
- Αποφεύγει όσες περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις μπορεί.
Τι την προκαλεί;
- Κάποιες βιολογικές θεωρίες υποστηρίζουν πως είμαστε προετοιμασμένοι να φοβόμαστε άγρια ζώα ή επικίνδυνες καταστάσεις εξαιτίας των προγόνων μας τον καιρό που ο άνθρωπος ζούσε σε σπηλιές κτλ.
- Η θεωρία της μάθησης από την άλλη, λέει πως ένας αποκτά φόβο για ένα ερέθισμα γιατί το σύνδεσε με ένα αρνητικό/τραυματικό αποτέλεσμα. Οπότε εάν κάποιος είχε πάει έξω με τους φίλους του και τον κορόιδευαν και η εμπειρία ήταν αρνητική, τότε συνδέει αυτή την εμπειρία με το αρνητικό αυτό συναίσθημα.
- Τέλος, έρευνες δείχνουν πως γονείς με κοινωνική φοβία, αυξάνει 3 φορές τη πιθανότητα το παιδί τους να αποκτήσει κι αυτό τη συγκεκριμένη φοβία.
Πώς είναι να έχεις Κοινωνική Φοβία;
Ένας που το βιώνει αυτό, έχει υπερβολική ανησυχία για το πώς φαίνεται στους άλλους, και σκέφτεται το χειρότερο σενάριο: πως γελοιοποιείται και περνούν από το μυαλό του με πολλές λεπτομέρειες όλα τα ντροπιαστικά πράγματα που θα μπορούσαν να του συμβούν. Το άγχος του μεγαλώνει και γίνεται χειρότερο όταν βρεθεί στη δύσκολη κατάσταση, και ανησυχεί πλέον τόσο πολύ που παρουσιάζεται ανήσυχος και δυσκολεύεται να μιλήσει ή να πεί όπως θέλει να πεί αυτά που έχει στο μυαλό του.
Η υπερβολική συγκέντρωση πάνω στο άτομο του (π.χ. Εικόνα βαρετού ανθρώπου) οδηγεί σε σωματικά (π.χ. ιδρώτας) και γνωσιακά (π.χ. «θα γίνω ρεζίλι») συμπτώματα.
Αποτέλεσμα
Νιώθουν χειρότερα και στεναχωριούνται για το πώς χειρίστηκαν τη κατάσταση, πέφτει η αυτοπεποίθηση τους και μεγαλώνει το άγχος τους για τις κοινωνικές συναντήσεις. Πολλοί αναγκάζονται να αλλάξουν τον τρόπο ζωή τους και στερούνται πολλά πράγματα που ίσως σε άλλη περίπτωση θα μπορούσαν να απολαύσουν. Δεν μπορούν να επισκεφτούν το σχολείο των παιδιών τους, να πάνε για ψώνια ή στον οδοντίατρο. Μπορεί ακόμη να αποφύγουν να αποδεχτούν μια προαγωγή στη δουλειά παρόλο που μπορεί να είναι ιδιαίτερα ικανοί για μια περισσότερο απαιτητική και προσοδοφόρα εργασία.
Υπάρχει βοήθεια;
Και βέβαια! Υπάρχουν διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης της κοινωνικής φοβίας. Συγκεκριμένα, η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία υποστηρίζει πως ορισμένοι άνθρωποι αγχώνονται εξαιτίας του τρόπου που σκέφτονται για τα πράγματα, οπότε εάν αλλάξουμε τις ερμηνείες μας, τότε θα επηρεάσει και το πώς νιώθουμε.
Για παράδειγμα, ένας είχε μια παρουσίαση που δεν πήγε καλά στη δουλειά. Το πρώτο πράγμα που θα σκεφτεί είναι ότι αυτό έγινε εξαιτίας του, ότι ήταν δικό του λάθος, θα αρχίσει να αναλύει τα πάντα από την εμφάνιση του, στα λόγια του, και χειρονομίες του, και θα αρχίσει να νιώθει άγχος. Ο θεραπευτής θα αναζητήσει μαζί με τον ασθενή εναλλακτικές ερμηνείες για την κατάσταση αυτή, και να βρουν μαζί πιο ρεαλιστικές απόψεις για να σκεφτεί και να ξαναεκτιμήσει την κατάσταση – (πώς το ξέρεις πως ήσουνα βαρετός; ήτανε και οι άλλοι στην ομάδα βαρετοί; πώς έκρινες πως μόνο εσύ έγινες ρεζίλι;).
Στη συνέχεια ο ασθενής με τη βοήθεια του θεραπευτή του, εκτίθεται σταδιακά σε καταστάσεις που τον δυσκολεύουν και τον αγχώνουν, για να εφαρμόσει τις τεχνικές που έχει μάθει μέσα από τις συναντήσεις τους όπως απλές κοινωνικές δεξιότητες (π.χ. πώς να ξεκινήσει συζήτηση με έναν άγνωστο), ασκήσεις χαλάρωσης για να αισθάνεται γενικά λιγότερο αγχωμένος, και πώς να είναι πιο διεκδικητικός (π.χ. να λέει την άποψη του και να μην αγχώνεται για το πώς ακούγεται, να μη φοβάται να λέει «συγνώμη δεν μπορώ» κτλ.).
Το τελικό αποτέλεσμα με τη σταδιακή τους έκθεση σε μια κατάσταση που προκαλεί τη φοβία, τα άτομα αυτά αρχίζουν να αποκτούν αυτοπεποίθηση ότι θα μπορέσουν να χειριστούν την απόρριψη και την κριτική. Προτρέπονται να φανταστούν τους χειρότερους τους φόβους και ενθαρρύνονται να αναπτύξουν δημιουργικούς τρόπους για να τους αντιμετωπίσουν.