Τις περισσότερες φορές το άγχος είναι ήπιο και έρχεται σταδιακά χωρίς να φτάνει σε μεγάλες εντάσεις. Ορισμένες όμως φορές παρατηρούνται απότομες εισβολές σοβαρού και έντονου άγχους που τότε το ονομάζουμε 'πανικό'. Ο πανικός μπορεί να έρχεται εντελώς ξαφνικά και απροειδοποίητα ή να συνδέεται με τις άλλες μορφές άγχους και ιδιαίτερα τις φοβίες.
Τί μου συμβαίνει;
Η διαταραχή πανικού περιλαμβάνει έντονες, απροσδόκητες και ξαφνικές κρίσεις άγχους που διαρκούν συνήθως μερικά λεπτά. Κατά τη διάρκεια αυτών των κρίσεων το άτομο νιώθει φόβο και πιστεύει πως κινδυνεύει και απειλείται σωματικά («θα πάθω εγκεφαλικό ή ανακοπή και θα πεθάνω»), κοινωνικά («θα χάσω τον έλεγχο της συμπεριφοράς μου και θα γίνω ρεζίλι») και ψυχικά («θα τρελαθώ»).
Μια κρίση πανικού συνοδεύεται από έντονα σωματικά συμπτώματα. Χαρακτηρίζεται πλήρης αν παρουσιάζονται τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα:
• Ταχυκαρδία και αίσθημα έντονων παλμών
• Ζάλη, αίσθημα αστάθειας ή λιποθυμίας
• Δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθημα ασφυξίας)
• Πόνοι στο στήθος ή δυσφορία
• Αίσθημα πνιγμού
• Μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσεις σε όλο το σώμα
• Ναυτία ή ανακάτεμα στο στομάχι
• Εξάψεις ή ρίγος
• Εφίδρωση
• Φόβος επερχόμενου θανάτου
• Φόβος απώλειας ελέγχου των πράξεων
• Φόβος επερχόμενης τρέλας
Πότε οι κρίσεις πανικού γίνονται πρόβλημα
Όταν επαναλαμβάνεται αρκετά συχνά, πάνω απο μία φορά. Έχουν σημαντική επίδραση στη ζωή του ατόμου αφού αλλάζουν τη λειτουργικότητα και τους φυσιολογικούς ρυθμούς των ανθρώπων που τις βιώνουν. Ταυτόχρονα χωρίς την κατάλληλη αντιμετώπιση οι κρίσεις ή οι προσπάθειες αποφυγής τους μπορεί να αλλάξουν ολοκληρωτικά τη ζωή ενός ατόμου.
Για παράδειγμα, δημιουργεί φόβο προς τους εξωτερικούς χώρους γενικότερα, καθώς ένας φοβάται να πάει εκτός σπιτιού, μη τυχόν εμφανίσει συμπτώματα μπροστά σε τρίτους και χωρίς να είναι κάπου όπου υπάρχει βοήθεια. Υπάρχει επίσης έντονος ο φόβος του θανάτου ή της απώλειας της ψυχικής ισορροπίας. Αυτός ο φόβος οδηγεί το άτομο στο να περιορίζει τις μετακινήσεις του ή στο να συνοδεύεται πάντα από κάποιον άλλο. Στο τέλος, γίνονται πιο κλειστοί, εσωστρεφείς, συντηρητικοί στην καθημερινή τους δραστηριότητα κι αυτό συνήθως επιδρά αρνητικά στην βελτίωση της κατάστασης.
Σε διάφορες εργασίες έχει βρεθεί ότι διαταραχή πανικού μπορεί να παρουσιάζει το 1%-1.5% του πληθυσμού και είναι πιό συχνή στις γυναίκες. Το πρόβλημα αρχίζει συνήθως σε νεαρή ηλικία (μεταξύ 20-30 ετών).
Γιατί κρίσεις πανικού;
Φανταστείτε αυτές τις κρίσεις σαν ένα δυνατό σωματικό ξυπνητήρι: υπενθυμίζει πως υπάρχουν προβλήματα τα οποία περιμένουν επίλυση-αντίδραση.
Ίσως να υπάρχει στο άτομο μια έντονη επιθυμία για εξέλιξη, ανάπτυξη, αλλαγή και πάθος για ζωή, και από την άλλη μεριά υπάρχει ο φόβος και η αμφιβολία, η άγνοια του κόστους και των συνεπειών της αλλαγής. Και τα δυο αυτά αντίθετα συναισθήματα υπάρχουν στην κάθε προσωπικότητα. Στις στιγμές που μέσα στον κάθε άνθρωπο υπάρχει μια έντονη διατάραξη της ισορροπίας αυτών των δύο, εκεί συνήθως εκδηλώνεται η κρίση. Υπάρχει ο φόβος ότι θα χάσω τον έλεγχο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εμφάνιση κρίσης πανικού σε νέους φοιτητές που απομακρύνονται από την οικογένεια. Ενώ έχουν μια έντονη λαχτάρα για προχώρημα, για αλλαγή, για ανάπτυξη, για δημιουργία, ταυτόχρονα έχουν και μια έντονη αμφιβολία «θα τα καταφέρω μόνος;» και φόβο να αφήσουν το πατρικό σπίτι να βιώσουν τις συνέπειες της ανεξαρτησίας.
Η κρίση πανικού έχει κάτι να δηλώσει. Μια δήλωση, η οποία είναι για τον καθένα διαφορετική και σημαντική, και ένας πρέπει να την ακούσει, να την κατανοήσει και να πάρει κάποιες αποφάσεις όχι μόνο για τη ζωή του, αλλά και πώς να την αντιμετωπίσει.
Πώς το αντιμετωπίζω;
Η φαρμακοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει και να ενισχύσει την ανακούφιση από τα συμπτώματα, όμως τα φάρμακα μόνο δεν δίνουν αποτελεσματική απάντηση στο πρόβλημα, το όποιο συχνά με τη λήψη μόνο φαρμάκων τείνει να επαναλαμβάνεται.
Το καλύτερο θα ήτανε σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή, να περάσει και απο συμβουλευτική ή ψυχοθεραπευτική αγωγή, όπου θα μάθει τρόπους/τεχνικές για το πώς να χειρίζεται στο μέλλον τέτοιες καταστάσεις. Τις περισσότερες φορές η διαδικασία του πανικού οδηγεί τα άτομα στο φόβο για το φόβο της εκδήλωσης του πανικού το οποίο δημιουργεί και ενισχύει το φαύλο κύκλο των συμπτωμάτων και κάνει την κατάσταση αφόρητη. Ουσιαστικά ό φόβος μιας επερχόμενης κρίσης πανικού δημιουργεί τον πανικό. Η ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα βοηθητική σε άτομα που το βιώνουν αυτό, αφού ένας μπορεί να εκφραστεί και να κατανοήσει αυτόν τον φαύλο κύκλο που δημιουργήθηκε και να το αντιμετωπίσει μέσω της στήριξης που του παρέχεται.
Καλά θα ήτανε επίσης να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας, γιατί τα σωματικά συμπτώματα είναι πολύ έντονα στις κρίσεις πανικού, και να αποκλειστεί η οποιαδήποτε οργανική αιτία για τα συμπτώματα αυτά.